Interview Naomi in het Parool: 'Ik heb dit echt voor mezelf gemaakt'
vrijdag 17 mei 2024
Naomi Velissariou maakte voor het Holland Festival een voorstelling over haar burn-out: ‘Ik heb dit stuk echt voor mezelf gemaakt’
Halverwege de repetitie leunt Naomi Velissariou dichter naar de microfoon. “Oké jongens, we beginnen opnieuw.” Gekleed in een felblauw Adidaspak zingt ze de eerste zinnen van haar nummer Happy (fucking) family, de ogen gesloten.
Met vlijmscherpe articulatie katapulteert de Grieks-Belgische performer haar liedtekst de theaterzaal in. Wanneer ze te veel lettergrepen in één adem perst en een milliseconde hapert, start ze de sessie van voren af.
Het weekend is in zicht, maar voorlopig gaat er niemand naar huis. Velissariou, vaste maker bij Theater Utrecht, werkt aan Hardkoor, haar fonkelnieuwe, multidisciplinaire voorstelling. Het stuk, een mix van techno, triphop en koormuziek, is speciaal ontwikkeld voor het Holland Festival in samenwerking met het Nederlands Kamerkoor. Op 13, 14 en 15 juni speelt ze onder de glazen koepel van het Sieraad, dans- en nachtclub aan de Postjesweg in Amsterdam.
Hoofd te vol De aanleiding voor de voorstelling vormt haar ‘serieuze burn-out’, zoals ze de periode zelf fronsend noemt. “Langer dan een jaar heb ik me teruggetrokken uit het openbare leven. Dat was gek genoeg de mooiste periode uit mijn leven, maar fysiek wel de zwaarste. Films kijken en lezen lukte niet, zelfs boodschappen doen kostte me moeite. Stond ik daar te dralen voor de schappen, soms wel anderhalf uur.”
Het is 2021 wanneer Velissariou een Theo d’Or wint, de belangrijkste toneelprijs van Nederland, voor haar rol in Permanent Destruction: Pain Against Fear, een collectieve rave op het ritme van je individuele pijn. Een jaar later maakt ze haar eerste grote zaalvoorstelling: Atropa. Na afsluiting van dat project, knapt er iets vanbinnen. Daarover wil ze best vertellen, maar wel op een rustige plek.
Buiten de repetitieruimte, op de bovenste etage van Het Huis Utrecht, ontwikkelplek voor podiumkunstenaars, neemt ze plaats op een barkruk. Door de open ramen klinkt vogelgekwetter, een vliegtuig kruist de hemel. Plots staat ze op. “Sorry. Ik moet toch even weg,” en ze verdwijnt door de dubbele klapdeuren. Vijftien minuten later keert ze terug.
“Fuck… dat gebeurt dus regelmatig. Soms is mijn hoofd te vol en moet ik even alleen zijn. Alles heb ik geprobeerd, van dutjes tot slaapyoga en geleide meditaties, niets werkte. Gelukkig heb ik een vorm ontdekt die wél bij me past. De precieze naam weet ik niet, maar ik denk dat het zenmeditatie is. Ik ga zitten en kijk net zo lang in stilte voor me uit totdat de mist in mijn kop is opgeklaard.”
Voortdurend overprikkeld In de jaren voordat het ‘niet zo lekker’ ging, kreeg ze veel boeken toegestuurd van jonge, vrouwelijke schrijvers uit haar netwerk. Naarmate ze verder herstelt, neemt ze de tijd om die te lezen. Ze vindt er troost in. Een boek dat veel indruk maakte, was Over de kop van schrijfster en neurobiologe Brankele Frank. Het boek probeert orde te scheppen in de chaos aan ideeën over burn-outs, en geeft inzichten over hoe je ervan afkomt.
Velissariou: “Ik leerde over de gebieden in je hersenen die veranderen tijdens je burn-out; dat je amygdala zwelt en je neocortex krimpt. Ze raken voortdurend overprikkeld; je kunt heel weinig begrijpen en nauwelijks dingen onthouden. Ook word je heel emotioneel. Dat gebeurt soms nog steeds. Eerst ga ik zitten en huil ik, dan wacht ik tot de tranen weg zijn en ga ik mediteren.”
Met Hardkoor verwoordt Velissariou de impact die de burn-out had op zowel haar fysieke, mentale als spirituele welzijn. Ze doet dat niet zozeer door te zingen, maar door te spreken met de snelheid en intensiteit van snelwandelen: flink de vaart erin, analyserend wat ze doormaakt.
Nieuwe energie Haar nummers zijn een ‘stream of self-consciouness’, aldus de theatermaker. Zo gaat het nummer Happy (fucking) family over het dilemma van een alleenstaande ouder met een jong kind: kies je voor het gezelschap van single vrienden, die met moeite luisteren naar verhalen over het uitzonderlijk hoge IQ van je kind? Of ga je liever om met gelukkige gezinnen, die in het weekend sulfietvrije wijn slurpen in de luxe binnentuinen van hun chique stadsappartementen?
Voorafgaand aan het repetitieproces volgde Velissariou een spoedcursus bij choreograaf Nicole Beutler, die gebruikmaakt van de technieken van Bonnie Bainbridge Cohen, een Amerikaanse bewegingstherapeut. Cohens Body-Mind Centering-methode integreert zowel westerse als oosterse benaderingen van lichaamsbeweging. De methode onderzoekt hoe verschillende lichaamsvloeistoffen zoals bloed, synoviale vloeistof en lymfevocht ons welzijn beïnvloeden.
Velissariou: “De methode bracht me nieuwe energie en een gevoel van lichtheid en alertheid, wat positief doorwerkt op mijn stemming en geest.”
Ze kijkt uit naar het Holland Festival, haar eerste publieke optreden sinds de burn-out. Haar team weet dat ze volgens een strak schema werkt: drie dagen per week, maximaal drie uur, opgedeeld in tijdblokken.
Flirten met gabbercultuur Velissariou weet nog niet hoe het eindresultaat eruit zal zien. Wel weet ze dat het een gesamtkunstwerk zal zijn van taal, muziek, installatiekunst, koorzang en mode. Op de vloer staan tien mensen: drummer Jens Bouttery, acht zangers van het Nederlands Kamerkoor, en zijzelf. “Ik betreed het podium als een hele vermoeide vrouw in een vrij dure pyjama (kostuums: Maison the Faux, red.). We hebben allemaal onze eigen merchandise aan, met het logo van Hardkoor op hoodies en petjes. De esthetiek flirt een beetje met de gabbercultuur.”
De voorstelling speelt in het Sieraad, vertelt Velissariou, een ruimte in de vorm van een overdekte binnenplaats aan het water. “Als ik eenmaal overeind ben gekrabbeld, neem ik het publiek mee op een reis door mijn burn-out tijdens een 45 minuten durend concert. Een installatie met 37 speakers, met scenografie en licht van Boris Acket, daalt neer vanuit het plafond in verschillende constellaties. Naarmate het concert vordert, wordt het buiten donkerder en roept de installatie de sfeer van een kathedraal slash club op. Het gaat er steeds intenser en visueler aan toe. Tenslotte transformeer ik van vermoeide vrouw in pyjama tot een soort Balenciaga-Maria.”
Velissariou: “De meeste interviews eindigen met de vraag wat ik hoop dat het publiek bij mijn show zal ervaren. Als ik ooit een kunstwerk heb gecreëerd voor mezelf, dan is het wel dit. Om nu te pretenderen dat ik dit heb gemaakt om iets te doen voor een ander, zou hypocriet zijn. Misschien komt dat vervelend over in een artikel, en durf ik het niet te delen met het grote publiek als ik het teruglees. Toch is dit het eerlijkste antwoord.”
Door: Gina Miroula